شیرجه در اعماق آب و فرار از چنگ شکارچیان آن هم در یک چشم به هم زدن. سفره ماهی ها 150 میلیون سال است که این گونه در اقیانوس های جهان زندگی می کنند، اما به نظر نمی رسد در برابر خطراتی که بشر امروزی برای آنها ایجاد کرده همچنان چالاک و سرحال باشند.

دنیای پرراز و رمز این آبزی که گونه ای از آن حتی توانایی پرواز در سطح آب را هم دارد دانشمندان را بر آن داشته تا در تلاش برای کشف یکی از بزرگ ترین این رازها یعنی طول عمر قابل توجهشان باشند.

در اعماق آب دسته ای از سفره ماهی ها با خال های ریز و روشن نقش بسته بر پشت شان تصویری جذاب از صور فلکی را تشکیل داده اند، با این تفاوت که دیگر خبری از آسمان بیکران نیست. اینجا اعماق آب هایی است که بیش از 150 میلیون سال است سفره ماهی ها بدون کوچک ترین سر و صدایی به حیات خود ادامه داده اند. آنها به همراه کوسه ها به کلاسی از ماهی ها موسوم به Elasmobranchii تعلق دارند که معادل یونانی عبارت آبشش روکشدار است. برخلاف سایر ماهی ها، در سفره ماهی ها خبری از کیسه هوا برای معلق شدن در آب و بالا آمدن نیست و اگر باله های خود را که بیشتر به بال های خفاش شباهت دارد باز نکند در اعماق اقیانوس غرق خواهد شد. از این رو می توان این ماهی شگفت انگیز را ماهی همیشه بیدار و هوشیار به شمار آورد.

در دنیا بیش از 500 نوع سفره ماهی شناخته شده است که اکثرا از نرم تنانی نظیر حلزون ها و همچنین خرچنگ ها و پلانکتون ها و ماهی های نیزه ای تغذیه می کنند. زیست شناسان دریایی به تازگی متوجه شده اند حفره های بزرگی که در سر سفره ماهی ها وجود دارد به حیوان این امکان را می دهد تا سیگنال های الکتریکی ضعیف را شناسایی و ردیابی کند. این سیگنال ها مشابه سیگنال هایی است که از ضربان قلب آبزیان کوچک یا همان طعمه ها در آب منتشر می شود. به این ترتیب سفره ماهی می تواند غذای خود را از فاصله ای دور شناسایی کرده و به دست آورد.

سفره ماهی ها برای در امان ماندن از حمله شکارچیانی نظیر کوسه ها و وال ها دارای پوستی مجهز به بی شمار دندان کوچک هستند. شاید در نگاه نخست این زائده ها شبیه فلس باشد، اما در حقیقت دندان هایی هستند که نه تنها ریشه و تاج بلکه ماده مینا شکلی نیز دارند، اما شهرت این ماهی بیشتر به خاطر شیوه دفاعی مرگ آور دیگرش است. نیش زهرآلود این حیوان در بسیاری از گونه های آن به عنوان سلاحی مرگبار در دم باریک و دراز حیوان قرار دارد.

مطالعات دانشمندان نشان می دهد ماهی هایی که حجم قابل توجهی از استخوان های سفت و سخت دارند در مقایسه با همتایانشان که عمدتا از ساختار غضروفی برخوردارند چندان نمی توانند خود را در آب به حالت شناور نگاه دارند

سفره ماهی از اسکلتی برخوردار است که بیشتر از آن که از استخوان باشد از جنس غضروف است. در نتیجه حیوان از وزن بسیار کمی برخوردار بوده و در عین حال هنگامی که نزدیک به بستر اقیانوس و دریا شنا می کند با انعطاف قابل توجهی که به بدن خود می دهند از کنار موانع مختلف به راحتی عبور می کند. مطالعات جدید نشان می دهد ساختار اسکلتی سفره ماهی بیشتر از آنچه که تصور می شد از استحکام برخوردار است. به عنوان مثال مطالعات دقیقی که درخصوص آرواره این حیوان انجام شده نشان می دهد سفره ماهی از رباط قدرتمند و مخصوصی در این قسمت برخوردار است که گاز گرفتن آن را در حالی که استخوانی در میان نیست بسیار قدرتمند می سازد.

در نتیجه حیوان می تواند پوسته سخت نرم تنان را در آب های اقیانوس اطلس که زادگاه اصلی آن به شمار می آید در هم خرد کند. گذشته از آن وجود غضروف به جای استخوان سفت و سخت به سفره ماهی این امکان را می دهد تا ابعاد وسیع خود را به راحتی در آب حرکت دهد. این نکته درخصوص نوعی سفره ماهی که تا 5/1 تن وزن دارد بیشتر به چشم می آید. مطالعات دانشمندان نشان می دهد ماهی هایی که حجم قابل توجهی از استخوان های سفت و سخت دارند در مقایسه با همتایانشان که عمدتا از ساختار غضروفی برخوردارند چندان نمی توانند خود را در آب به حالت شناور نگاه دارند.

اما این پایان توانایی های سفره ماهی نیست. حس قوی بویایی، توانایی دید در شب و استفاده از میدان مغناطیسی زمین برای جهت یابی، زیست شناسان دریایی را به حیرت آورده است. حتی نوعی از سفره ماهی ها موسوم به Mantas توانایی خیره کننده ای در پرواز در ارتفاع چند متری از سطح آب دارد. این ماهی نه تنها در زیر آب بلکه در بالای سطح آب نیز شناگر و پرنده ای(!) ماهر است، اما این که چرا ماهی دست به این کار می زند هنوز برای دانشمندان به عنوان یک راز باقی مانده است. با این حال یک نظریه در این خصوص مطرح شده است: سفره ماهی با ضربه سریع به آب انگل های آزاردهنده جمع شده در پوست خود را از بین می برد.

طی سال های گذشته نگرانی های زیادی درخصوص زندگی و جمعیت این حیوان مطرح شده است. افزایش بی رویه صید از یک سو و بالا رفتن سطح آلاینده ها در اقیانوس ها در سوی دیگر موجب شده تا جمعیت این ماهی به تدریج کاهش یابد. مطالعات اخیر نشان می دهد افزایش تردد کشتی ها و قایق های تجاری در اقیانوس های جهان موجب شده تا از هر 5 گونه سفره ماهی ها یکی در معرض انقراض نسل قرار گیرد.

کلمات کلیدی مطلب : مقالات | مقالات علمی و آموزشی | علوم و زیست شناسی | تصویری زیبا از صور فلکی در اعماق آب

منبع : آفتاب